INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Przecław (Przecisław) Szemborowski (Zambrowski?)  

 
 
ok. 1586 - 1664-03-29
Biogram został opublikowany w XLVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2012-2013.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szemborowski (Zambrowski?) Przecław (Przecisław) (ok. 1586–1664), dziekan kapituły warmińskiej.

Nie wiadomo, czy S. wywodził się z drobnej szlachty wielkopolskiej z Szemborowa koło Słupnicy; być może właściwe nazwisko brzmiało Zambrowski i uległo zniekształceniu, gdy S. przybył na Warmię. W źródłach występuje jako Szemborowski, tak też się podpisywał.

S. odbył studia teologiczne i prawnicze na Uniw. Krak. (brak jego wpisu w Metryce). Doktorat obojga praw uzyskał w Bolonii. Był związany z kancelarią kor. i miał tytuł sekretarza królewskiego. W r. 1626 został sekretarzem kapit. warmińskiej, a na podstawie prowizji papieskiej objął 4 XI 1636 kanonię warmińską. Szybko zdobył zaufanie ówczesnego ordynariusza, bp. Mikołaja Szyszkowskiego i został jego kanclerzem. W jego zastępstwie odbył w r. 1640 pielgrzymkę ad limina apostolorum i złożył w kurii rzymskiej sprawozdanie o stanie diecezji, zabiegając zarazem w sierpniu t.r. o papieskie potwierdzenie praw kapituły do wolnego wyboru biskupa. Sprawdził też rachunki fundacji Collegium Varmiense Jana Preucka, a z Rzymu przywiózł wiele relikwii i listów odpustowych. Uczestniczył 6 V 1643 w wyborach biskupa warmińskiego przez kapitułę. Podczas wyboru ordynariusza warmińskiego 6 IV 1644 był jednym z czterech kandydatów, zaproponowanych przez króla Władysława IV, choć faktycznym faworytem dworu był Wacław Leszczyński; w jego procesie informacyjnym S. składał 31 V t.r. zeznania w nuncjaturze. Dn. 27 V został kustoszem kapit. warmińskiej. Z ramienia kapituły zarządzał w l. 1645–8 komornictwem olsztyńskim, a w r. 1661 komornictwem Pieniężno (Mehlsack); w l. 1654 i 1656–60 kapituła wyznaczyła go także na wizytatora komornictwa olsztyńskiego, a w r. 1656 komornictwa Pieniężno.

Od 1 XII 1651 do śmierci był S. dziekanem kapit. warmińskiej. Począwszy od r.n. wielokrotnie zastępował prepozyta kapituły Tomasza Ujejskiego podczas jego nieobecności na Warmii. Bp Leszczyński często korzystał z pomocy S-ego, który był nieraz delegatem kapituły do biskupa. Wielokrotnie reprezentował kapitułę i biskupa na sejmikach warmińskich w Lidzbarku (Heilsberg). Niekiedy jednak między S-m a Leszczyńskim dochodziło do konfliktów, m.in. na przełomie lutego i marca 1653 w sprawie sufragana Wojciecha Pilchowicza, zbyt długo zatrzymanego przez Leszczyńskiego poza Fromborkiem; S. zarzucił ordynariuszowi łamanie statutów kapituły. Pod nieobecność Leszczyńskiego, S. wraz Pilchowiczem nałożył w czerwcu t.r. podatek na poddanych zamieszkujących domenę biskupią; ponieważ prawo to było zarezerwowane dla sejmiku warmińskiego, kapituła poddała obu ekskomunice. Wówczas S. udał się do nuncjusza P. Vidoniego do Warszawy, który w październiku stwierdził nieważność ekskomuniki. W sierpniu 1654 był S. delegatem kapituły na sejmik generalny ziem pruskich w Malborku, a w kwietniu 1655 brał udział w sejmiku w Grudziądzu. Wraz z Ujejskim i kanonikiem Ludwikiem Fantonim zabiegał na początku r. 1655 w Warszawie o korzystną dla kapituły decyzję w sprawie Nenchenów – szlachciców warmińskich, którzy złożyli apelację od wyroku kapituły do komisji skarbowej w Radomiu. W l. 1654–5 uczestniczył S. w procesie wytoczonym przez nuncjusza kanonikowi Janowi Markiewiczowi, autorowi paszkwili antyjezuickich; w tej sprawie prawdopodobnie ułożył memoriał do Roty Rzymskiej, co doprowadziło do aresztowania Markiewicza.

W r. 1655, po najeździe Szwedów i zajęciu przez nich Fromborka, schronił się S. w swojej wsi Łabuchy koło Reszla na Warmii. Po wkroczeniu wojsk elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma na Warmię jako pierwszy z kanoników podpisał na początku lutego 1656 patent uległości wobec elektora. Mimo obecności obcych wojsk regularnie uczestniczył w posiedzeniach kapituły, które odbywały się najczęściej w Braniewie (Brunsberga, Braunsberg). W l. 1656–8 był wikariuszem generalnym bp. Leszczyńskiego. Wraz z kanonikiem Andrzejem Basiusem prowadził w Elblągu w lutym 1656 negocjacje ze Szwedami o zwrot katedry fromborskiej wraz z komornictwem w zamian za 18 tys. fl., które kapituła zdeponowała u elbląskich mieszczan; rozmowy okazały się jednak bezskuteczne. W r. 1657 uzyskał probostwo w Wartemborku (obecnie Barczewo). Od poł. r. 1658 brał udział w zabiegach kapituły o uwolnienie skarbca i archiwum kapitulnego, ukrytych podczas wojny w Gdańsku przez kanoników: Wawrzyńca Ludwiga Demutha i Jana Baptystę Jacobellego. W tej kwestii pisał do nuncjusza Vidoniego oraz wysyłał pisma i dokumenty potrzebne do toczącego się procesu w Rzymie; w listopadzie 1660 otrzymał pełnomocnictwo kapituły do wytoczenia tamże sprawy sądowej kanonikowi Demuthowi.

Po nominacji Leszczyńskiego na arcybiskupa gnieźnieńskiego król Jan Kazimierz wskazał 26 VIII 1658 kapit. warmińskiej S-ego jako jednego z czterech kandydatów na ordynariusza warmińskiego; wyraźnie jednak zaznaczył, że życzy sobie wyboru Stefana Wydżgi. S. był obecny 5 X 1658 przy wyborze Wydżgi na biskupa i oznajmił o tym zebranym w kościele dziekańskim w Olsztynie. Wybrany na wiceadministratora biskupstwa sede vacante, zabiegał w r. 1659 o ochronę Warmii przed obciążeniami ponoszonymi na rzecz wojska kor. i szkodami poczynionymi przez oddziały kor. i brandenburskie. Jako wotum za ocalenie w czasie wojny i zarazy wystawił w r. 1659 kaplicę w Łabuchach. W lutym i grudniu 1658 oraz październiku 1660 uczestniczył w sejmiku warmińskim w Lidzbarku. W sierpniu 1660 kapituła delegowała go na sejmik do Chełmna, a w listopadzie 1661 wyznaczyła do rozmów z biskupem warmińskim. W r. 1664 był S. wikariuszem generalnym Wydżgi.

S. kupił w r. 1646 Łabuchy wraz z osadami: Wólka, Zarębie i Węgój, które w r. 1663 przekazał na rzecz kolegium jezuickiego w Braniewie. Prawdopodobnie przy kupnie tych dóbr zaciągnął dług w wysokości 10 tys. zł u Leszczyńskiego; należność została uregulowana dopiero z masy spadkowej po S-m. Dn. 20 IX 1662 w Wartemborku sporządził S. testament, przeznaczając cały majątek na cele dobroczynne. Ufundował stypendium dla czterech uczniów z Olsztyna i Wartemborka oraz okolic Łomży i Zambrowa, przebywających w bursie w Braniewie. Zapisał również legat na utworzenie beneficjum dla polskiego kaznodziei w kaplicy św. Jerzego przy katedrze fromborskiej oraz w r. 1664 pewną kwotę dla szpitala w Biskupcu (Bischofsburg). Należał do najwybitniejszych kanoników warmińskich swojej epoki. Znał dobrze prawo i realia warmińskie, cieszył się zaufaniem kolejnych ordynariuszy warmińskich, a także dworu królewskiego. Był egzekutorem testamentów Ujejskiego i kanonika Wojciecha Nowiejskiego. Zmarł 29 III 1664, został pochowany w katedrze we Fromborku.

 

Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1525–1821, Olsztyn 2000 cz. 2; Oracki, Słown. Warmii, Prus Ks.; Słown. Geogr. (Łabuchy); Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, Olsztyn 1996; – Achremczyk S., Kapituła warmińska w życiu politycznym Rzeczypospolitej XVII i XVIII w., w: Warmińska kapituła katedralna. Dzieje i wybitni przedstawiciele, Red. A. Kopiczko i in., Olsztyn 2010 s. 299; Boetticher A., Die Bau- und Kunstdenkmäler in Ermland, Königsberg 1894 s. 27; Brachvogel E., Die Grabdenkmäler im Dom zu Frauenburg, ,,Zeitschr. für die Gesch. und Alterthumskunde Ermlands” T. 23: 1929 s. 737, 763; Dittrich F., Der Dom zu Frauenburg, tamże T. 18: 1913 s. 616, 642, 655, 665, 668, 676–7; Eichhorn A., Geschichte der ermländischen Bischofwahlen, tamże T. 1: 1860 s. 505, 510, 515, 528, 530–2, 541; tenże, Die Prälaten des ermländischen Domcapitels, tamże T. 3: 1866 s. 369–71, 562; tenże, Die Preuckische Stiftung in Rom, tamże T. 2: 1863 s. 294; Hipler F., Literaturgeschichte des Bisthums Ermland, Braunsberg–Leipzig 1872 I 289–90; Hochleitner J., Religijność potrydencka na Warmii (1551–1655), Olsztyn 2000 s. 152; Kolberg A., Ermland als churbrandenburgisches Fürstenthum in den Jahren 1656 und 1657, „Zeitschr. für die Gesch. und Alterthumskunde Ermlands” T. 3: 1866 s. 465–7; tenże, Geschichte der Heiligenlinde, tamże T. 3: 1866 s. 88; Kopiczko A., Ustrój i organizacja diecezji warmińskiej w latach 1525–1772, Olsztyn 1993; Koppenhagen W., Die Totentafel des ehemaligen Franziskanerklosters zu Wartenburg, „Zeitschr. für die Gesch. und Alterthumskunde Ermlands” T. 23: 1929 s. 155; Laskowska U., Barczewo. Z dziejów parafii św. Anny, Olsztyn 1999 s. 346–7; Makarczyk I., Król Jan Kazimierz Waza a Warmia w latach 1648–1668, „Echa Przeszłości” T. 10: 2009 s. 73, 81; taż, Tomasz Ujejski (1612–1689), biskup kijowski, prepozyt warmiński, jezuita, Olsztyn 2005; taż, Wojciech Nowiejski (ok. 1620 – 1664) kanonik warmiński dobroczyńca miasta Olsztyna, „Komunikaty Warmińsko-Mazur.” 2005 s. 87; Matern G., Ermländische Güter und Vasallen im 16. Jahrhundert, „Zeitschr. für die Gesch. und Alterthumskunde Ermlands” T. 27: 1939 s. 224; tenże, Die Hospitäler im Ermland, tamże T. 16: 1905 s. 106; Obłąk J., Działalność biskupów warmińskich w zakresie sztuki w połowie XVII w., „Roczniki Teolog.-Kanoniczne” T. 11: 1964 z. 4 s. 55–6; tenże, Stosunek do nauki i sztuki biskupa warmińskiego Adama Stanisława Grabowskiego, „Studia Warmińskie” T. 1: 1964 s. 34; tenże, Życie kościelne na Warmii w świetle Relatio Status biskupa Wacława Leszczyńskiego z r. 1657, „Roczniki Teolog.-Kanoniczne” T. 6: 1959 z. 3 s. 10; Poschmann A., Das Jesuitenkolleg in Rößel, „Zeitschr. für die Gesch. und Alterthumskunde Ermlands” T. 24: 1932 s. 880; Szorc A., Dominium warmińskie 1243–1772. Przywilej i prawo chełmińskie na tle ustroju Warmii, Olsztyn 1990; tenże, Dzieje Warmii 1454–1600, Olsztyn 1999 s. 24, 56, 72, 103, 121–2; tenże, Relacje biskupów warmińskich XVII i XVIII wieku do Rzymu o stanie diecezji, „Studia Warmińskie” T. 5: 1968 s. 207–8; tenże, Z działalności kościelnej biskupa Andrzeja Chryzostoma Załuskiego na Warmii (1698–1711), tamże T. 4: 1967 s. 67; Teichert R., Geschichte der Stadt Bischofsburg, Bischofsburg 1934 s. 88; Thimm W., Die Ordnungen der ermländischen Kapitelsburgen Allenstein und Mehlsack aus dem Jahre 1563, „Zeitschr. für die Gesch. und Alterthumskunde Ermlands” T. 33: 1969 s. 152; – Album stud. Univ. Crac., IV 39; Warmia w dobie ,,potopu” szwedzkiego 1654–1660, Oprac. A. Szorc, I. Makarczyk, Olsztyn 2008.

Bogusław Dygdała

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jan II Kazimierz (Waza)

1609-03-22 - 1672-12-16
król Polski
 

Piotr Lilia

ok. 1546 - 1604-02-22
teolog
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.